Më në fund një lajm i mirë nga Bashkia e Korçës ''Rikonstruktohen Varrezat e Dëshmorëve''

Në kuadër të 70 vjetorit të çlirimit Bashkia Korçë filloi rikonstruksionin e Varrezave të Dëshmorëve. Vlera që do të investohet në këtë projekt është 21 milion lek dhe përfshin rikonstruksionin e plote te rrugës nga ish Kampi i Punetoreve deri tek depoja e Ujit, rikonstruksionin e shkallëve të Varrezave të Dëshmorëve, shesheve midis shkallëve si edhe zëvendësimin e pllakave të dëmtuara. Gjithashtu do të riparohet edhe rruga që lidh qytetin e Korçës me ish Kampin e Punëtorëve.

Një BRAVO të madhe për Bashkinë e Korçës,jo vetëm për këtë por edhe për të gjitha inisiativat dhe punimet që ka ndërmarë kohët e fundit për përmirësimin e imazhit të Qytetit Tonë por edhe të Korçarëve.

Marë nga faqja e Bashkisë së Korçës.

Read More

Dasho Kurti me Gliqerinë (Το μήλο - Γλυκερία & Dasho Kurti )

Bravo Dasho, kështu që ti tregojmë botës që Shqiptarët nuk janë vetëm Kriminelë

Read More

Korça dhe himni shqiptar

Opinion rreth librit “Himni Kombëtar” i studiuesit Vasil Tole.

Nga prof. as. Josif Minga

Në fund të nëntorit, në Tiranë u bë promovimi i “Himnit Kombëtar” dhe të them të drejtën, e kisha të pamundur të mos e ndieja ngarkesën që kishte Korça me përfaqësuesit e saj në këtë kontribut. Studiuesi Vaso Tole ka kohë që është angazhuar me studimin e himnit kombëtar, madje ka botuar disa variante, kohë pas kohe. Por, me studimin e fundit, besoj se e ka shlyer gjithçka që ka dashur të paraqesë në të gjitha fazat e transmetimit dhe mbijetesës së tij. Na ka mundësuar të njohim nga afër rrugën e njohur dhe të panjohur të tij, si dhe momentet e veçanta që kanë të bëjnë me kontribuuesit, prezantuesit, sjellësit në variante të ndryshme dhe po kështu “jetën” institucionale të këtij produkti muzikor gjatë viteve, me pak fjalë gjithë atë proces që e bëri këtë këngë që të pranohej gjerësisht si himn kombëtar. Për Lasgush Poradecin, “kjo ngjau se populli e gjeti të pëlqyer, vetë e dëshiroi ai ashtu”, një thënie që mbetet e vlefshme për të gjitha fazat e historisë së tij.

Kontributi i qytetit të Korçës në këtë proces vjen përmes devotshmërisë, sakrificës, përkushtimit dhe atdhedashurisë të një grupi të madh patriotësh, intelektualësh korçarë, figura që vinin nga shtresa të ndryshme shoqërore dhe që të marrë të gjithë së bashku, na bëjnë që ta ndiejmë fort një gjë të tillë. Korça është një pikë referimi së cilës vetë autori i ka dedikuar një hapësirë më vete, për të na bërë të njohur etapat kryesore nëpër të cilat kalon edhe himni kombëtar. Ai bën lidhje me shkollat shqipe, me aktivitetin e shoqërive patriotike e kulturore, që edhe në rastet kur ishin jashtë vendit, merrnin si pikë referimi këtë qytet. Këto të dhëna, ndërkohë plotësohen edhe me kontribute të tjera që nxjerrin në pah rolin e veprimtarëve korçarë në atë periudhë. Këtu mund të përmendim më konkretisht, librin e fundit të Niko Kotheres.

Duke iu rikthyer sërish, himnit kombëtar, ose, po të referojmë titullin origjinal “Betimi mbi flamur” mund të vërejmë gjithashtu që ai vjen në kuadër edhe të shumë këngëve të tjera patriotike që njerëz të ardhur nga mërgimi, por edhe vendas filluan të këndonin. Kjo lloj lidhjeje midis komuniteteve të diasporës dhe qytetit të Korçës ka vërtet një kuptim të veçantë, sepse bëhet promotore për popullarizimin e përhapjen e këtyre materialeve për një numër gjithnjë e më të madh njerëzish.

Ishte vetë Asdreni, që i frymëzuar mbi melodinë e Ciprian Porumbeskut, rreth viti 1907 thotë: “Unë e bëra vjershë për t’iu përgjigjur ndjenjave tona patriotike, që t’i shërbejë qëllimit atdhetar, duke përafruar me fjalët e origjinalit rumun, në disa vargje të katër strofave të para. Strofa e pestë dhe e gjashtë janë të krijuara fund e krejt prej meje, me frymë shqiptare, për t’i dhënë një mbarim më dinamik”. Kështu “Betimi mbi flamur” u këndua më së pari, në 1908, nga kori i kishës kombëtare shqipe të Bukureshtit, me 30 anëtarë të shoqërisë “Dituria” të drejtuar nga profesor Kiriac dhe këtë na i bën me dije, nipi i Asdrenit, z. Zisi Stavre, që kujton se prof. Kiriac krijoi një kor dhe mbrëmanet na mblidhte në kishë dhe na mësonte himne fetare me muzikë rumune dhe po aty mësuam ‘Himnin e flamurit’ dhe shumë këngë patriotike. Në po këtë vit, fillon njëkohësisht edhe “odiseja” e udhëtimit himnsjellës prej Tashko Ilos dhe Hilë Mosit, ky i fundit, i thirrur me një nofkë të veçantë, “korçari”, ndonëse nuk ishte nga Korça. Bashkë me këta kasnca erdhën edhe ndihma financiare në të holla për shkollat shqipe të Korçës.

Një moment i rëndësishëm është interpretimi i himnit nga “Banda e Lirisë”, në fund të nëntorit 1908, pak para mbajtjes së Kongresit të Manastirit. Në kuadër të studimit të Vasil Toles, do doja të përmendja emrat e 25 anëtarëve të kësaj trupe muzikore, që përbëjnë “ajkën” e familjeve korçare, pasardhësit e të cilave vazhdojnë ende edhe sot të jenë figura të rëndësishme në jetën e tyre: Pandeli Cale (nënkryetar, figurë gjithëplanëshe), Thanas Floqi, Thanas Mborja, Mihal Turtulli, Mihallaq Bimbli, Nikolla Zoi, Kostaq Kosturi, Besim Gega, Stefan Kondillari, Pando Osmalli, Nesti Kërënxhi, Nuçi Naçi, Pandi Dëshnica, Ice Jorganxhi, Nikolla Peleshi, Nuçi Krastafillaku, Gavril Pepo, Andon Furxhi, Sofokli Harito, Stavri Berberi, Dhimitraq Kosturi, Sadedin Zavalani, Muntaz Frashëri, Hysen Mytevelli, Hasan Frashëri, Kristaq Furxhi, Petraq Nikolla, por dhe drejtuesi organizator Thanas Tashko.

Këtu, po hap gjithashtu një parantezë të shkurtër duke kritikuar muzikantët korçarë, bashkinë dhe institucionet e kulturës për mungesën e kujtimit të 105-vjetorit të kësaj bande, më 1 tetor 2013, si një nga grupet më të rëndësishme artistike në qytet, në atë periudhë.

Zyrtarizimi i mëtejshëm i këtij himni kalon më pas në repertorin e bandës “Vatra”, që gjithashtu ka luajtur një rol të rëndësishëm në përhapjen e tij, në bashkëjetesë edhe me himnin mbretëror gjatë sundimit të Zogut deri në pushtimin fashist. Himni i është nënshtruar një përcjelljeje gojore dhe gjithashtu proceseve të regjistrimit në pllaka gramafoni. I pari iniciator është pikërisht Spiridon Ilo, në 1918 dhe më 1923, në Amerikë. Pas kësaj, Koço Çakalli më 1929 në Francë. Sigurisht, sot ai ka privilegje të tjera artistike, sepse është trajtuar muzikalisht në versione të ndryshme, duke përfshirë edhe atë të Çesk Zadesë, por këto regjistrime kanë sot një vlerë të rëndësishme dokumentare, për të njohur “rrugëtimin” e tij.

Historitë e mbijetesës së tij vijnë e plotësohen përmes librit me një kuadro më të gjerë, me ndërhyrjet, ndikimet përmes regjimeve, qeverive që në momente të caktuara shfaqnin “pakënaqësitë” e tyre. Të paktën 5 konkurse të shpallura zyrtarisht, që nga Princ Vidi deri te Mehmet Shehu janë përpjekur të shfaqnin qëndrime shpesh të pajustifikuara, subjektive dhe të paragjykuara që kanë sjellë edhe heqjen e strofës së dytë dhe të tretë, në kohën e regjimit diktatorial. Të gjitha këto tregojnë një rrugëtim aspak të lehtë të himnit drejt afirmimit të tij. Për ta mbyllur këtë opinion, më vijnë në mend fjalët e një poeti dhe kritiku anglez, Stefan Spender, që thotë: “Historia është një anije e cila transporton drejt të ardhmes, kujtesën e gjallë”. Është kjo “kujtesë e gjallë” që e bëri këtë këngë himnin kombëtar të shqiptarëve në këta 101 vjet histori të shtetit shqiptar dhe që sot na bën ta konsiderojmë si një nga simbolet themelore, të patjetërsueshme të tij.

Marre nga gazeta:Gazeta-Shqip.com

Read More

Tefta Tashko Koço, bilbili shqiptar

Sopranoja Tefta Tashko Koço, një nga figurat më të rëndësishme të interpretimit vokal në Shqipëri, me zërin e saj të bukur dhe autentik, gjatë karrierës së saj të shkurtër shpalosi një talent të jashtëzakonshëm të muzikës lirike qytetare shqiptare dhe një repertor të pasur të muzikës operistike klasike. E lindur në Egjipt në vitin 1910, pjesëmarrëse aktive që në fëmijërinë e hershme në jetën artistike të Korçës, e formuar artistikisht në Paris dhe në Romë, bilbili shqiptar që i dhuroi emocione të papërshkrueshme publikut të epokës, do të ndahej nga jeta në moshë shumë të re duke lënë një boshllëk të thellë në kulturën dhe artin shqiptar.

Vitet e Para

Tefta Tashko Koço u lind më 2 nëntor 1910 në Fajun te Egjiptit, nga një familje intelektuale dhe patriotike shqiptare. Babai, Thanas Tashko, me origjinë nga Frashëri i Korçës, emigroi në Egjipt bashkë me bashkëshorten Eleni Zografi, e cila ishte e bija e patriotit shqiptar Pandeli Zografi.
Thanas Tashko ishte një nga figurat më të rëndësishme të diasporës shqiptare në Egjipt dhe mbështetës i shumë nismave kulturore dhe patriotike: ishte botues i gazetave “Shkopi”, “Sopata” dhe “Rrufeja”, ishte autor dhe aktivist i projekteve patriotike “Fan S. Noli Noli” dhe “Vatra” me seli në SH.B.A., ishte promovues dhe furnizues me armë i patriotëve që luftuan kundër Perandorisë Otomane për pavarësinë e Shqipërisë, etj.
Në vitin 1921 – gjashtë vjet pas vdekjes së bashkëshortit – Eleni Zografi bashkërisht me fëmijët, 4 meshkuj dhe 3 femra, kthehet dhe vendoset në qytetin e saj të lindjes, në Korçë – që ishte një nga qendrat më të rëndësishme kulturore të vendit e që gelonte nga aktivitetet artistiko-kulturore. Gjejmë në këtë periudhë kohe grupin muzikor “Vatra” dhe “Lira”, Shoqërinë e Arteve të Bukura si dhe shumë grupe të tjera të vogla kulturore të cilat ishin po aq produktive sa edhe më të njohurit.
Tefta ishte që në fëmijërinë e saj të hershme një protagoniste e spektakleve muzikore, dhe filloi të aktivizohej në grupet e ndryshme artistike bashkërisht me Jorgjie File Truja (një tjetër artiste e muzikës vokale shqiptare), duke marre pjesë si soliste në shfaqjet artistike që organizoheshin shpesh në qytet. Falë talentit të saj, me 26 qershor 1926, në moshën 15-vjeçare ajo u paraqit me koncertin e saj të parë zyrtar para artdashësve të qytetit. Këto aktivitete artistike kushtëzuan ndjeshëm fatin dhe zgjedhjet e saja të ardhshme artistike dhe të jetës. Tashmë, kishte lindur një artiste!

Në Francë

Ndërmjet 1927 dhe 1935, Tefta u zhvendos me familjen e saj në Montpellier të Francës, ku filloi studimet muzikore të shkollës së mesme për kanto me rezultate shumë premtuese. Në vitin 1930 do të regjistrojë në Paris për shtëpinë diskografike “Pathe”, këngët e para popullore shqiptare me grupin e njohur iso-polifonik lab të kompozitorit Neço H. Muko.
Në vitin 1931 fillon vitin e parë të studimeve për kanto pranë ‘Conservatoire National de Musique et de Déclamation’ me mjeshtrit e kalibrit të Jean Sere, Leo Bermandi e te André Gresse. Në shtator po të atij viti, ajo do te jete pjesëmarrëse në konkursin muzikor “Një Opera Komike” (ita. Un’Opera Comica) i organizuar nga Konservatori i Parisit, duke luajtur rolin e ‘Madama Butterfly’. E zgjedhur në mënyrë unanime nga juria midis 127 kandidatëve të tjerë te pranishëm ne konkurs, u vlerësua për cilësinë e saj te lartë vokale dhe interpretuese, duke u renditur  nder te parat ne mesin e 17 fituesve. Ne fund te vitit të parë, do te marre pjesë në një konkurs të kantos lirike, duke fituar çmimin e dytë. Ndërsa midis viteve 1935-1936 do te mbaroj specializimin për kanto në Romë (Itali).

Kthimi në Shqipëri 

Aromën e tokës se saj, megjithatë, kurrë nuk e kishte harruar. Më 26 nëntor 1935, pas kthimit të saj në Shqipëri, Tefta realizoi koncertin e saj të parë në qytetin e Korçës, duke arritur një sukses te jashtëzakonshëm. Vitet 1935-1939 ishin për të një periudhë e karakterizuar nga një punë e madhe dhe intensive artistike, plot me koncerte te cilat zhvilloheshin në të gjithë vendin: Tiranë, Shkodër, Durrës, Korçë, Elbasan, Vlorë, Berat, etj.
Në një letër drejtuar kompozitorit te njohur shqiptar Baki Kongoli, e cila daton pikërisht në këtë periudhë, duke shpjeguar vështirësitë e ndryshme me të cilat përballej në turne, ajo shkruan: “Koncerti u prit me entuziazëm nga publiku dhe këngët e Elbasanit u pëlqyen e u përcollën me sukses. Kjo përsa i përket kënaqësisë morale, ndërsa përsa i përket anës materiale, u detyruam të paguanim 37 franga ari nga xhepat tona për shpenzimet e pianos dhe te sallës për koncertin”.
Në këto shfaqje Tefta do te shoqërohej ne piano fillimisht nga pianisti Tonin Guraziu i cili me pas do te zëvendësohet nga pianistja e talentuar Lola Aleksi Gjoka. Në vitet e para të luftës se dyte botërore, Tefta do te realizoje një sërë koncertesh ne radio dhe disa të tjera drejtëpërsëdrejti nëpër qytete të ndryshme shqiptare. Për disa kohë u angazhua edhe në përgatitjen e talenteve të reja në Liceun Artistik, duke punuar si docente – një post që u detyrua ta braktise për shkak të shfaqjes së sëmundjes në vitin 1937.

Në të njëjtin vit, ajo do të njihet me baritonin Kristo Koço, edhe ai gjithashtu një artist i diplomuar jashtë vendit e i sapokthyer në Shqipëri. Do te martohen në vitin 1940 e një vit me pas do te nisen për në Milano, ku Tefta regjistron një sërë këngësh të muzikës popullore shqiptare. Gjate kthimit për ne atdhe do t’u linde djali i tyre, Eno, i cili vite me pas duke ndjekur gjurmët e prindërve të tij do të bëhet dirigjent orkestre i muzikës klasike e i njohur në shkallë kombëtare dhe ndërkombëtare. Eno Koço ka botuar në vitin 2000 një libër dedikuar nënës se tij të titulluar “Tefta Tashko dhe koha e saj” i cili përmban dëshmi të shumta që përshkruajnë jetën e kësaj gruaje të jashtëzakonshme dhe të talentuar.

Repertori Muzikor

Tefta Tashko Koço renditet në atë grup artistësh të talentuar të cilët në fillim të shekullit të njëzetë, pasuruan repertorin e muzikës popullore tradicionale dhe qytetare shqiptare me forma dhe finesa të reja teknike. Shumë nga artistët e asaj kohe – përmes zërave operistikë të sopranove, të tenorëve dhe të baritonëve – i transformuan këto dy zhanre muzikore duke i lartësuar falë interpretimeve cilësore artistike. Zërat e këngëtarëve profesionalë shqiptarë të atyre viteve, në përgjithësi gërshetoheshin me tingujt instrumental perëndimor të orkestrave, me intonacionet e rafinuara si dhe me formulimin konceptual të muzikës klasike. Tefta Tashko Koço i përkiste artistikisht muzikës së dhomës që dëftonte origjinën gojore të këngës popullore shqiptare, si dhe asaj operistike që bazohej në leximin dhe përpunimin e partiturave. Ajo i konceptonte këngët lirike qytetare si arie dhe arioza e kishte si qëllim kryesor gjatë interpretimeve arritjen e frymëzimit melodik – i cili krijonte imazhin e tingullit dhe te ritmit muzikor të këngës.

Janë tashme të njohura edhe sot e kësaj dite për publikun shqiptar këngët e repertorit të saj që i përkasin kësaj shkalle muzikore, si: Kroi fshatit tonë, Dola në dritare, Kur më vjen burri nga stani, Oh ku po shkon moj goce e vogël, Unë o ty moj të kam dasht, Ishin dy kunata, Zare trëndafile, Bilbil çapkëni, Qante lulja lulen, Kënke nur i bukurisë, Fryn Veriu, etj.
Shumica e këngëve të repertorit të saj i përkasin poemave dhe poezive të njërit prej miqve të saj më të mirë, të madhit Lasgush Poradeci. Gjejmë katër poezi të shndërruara në këngë dhe me muzikë të kompozitorit Dhimitër Kovaçi: Të ritë e viteve të mi, Fryn Veriu, Foli nëna me vajtim, Mall i vjershëtorit; Dy të tjera me muzikë të kompozitorit Kristo Kono: Kur mu rite vogëloshe dhe Kroi i fshatit tonë; Ndërsa ‘Kush ta fali bukurinë’ me muzikë të kompozitorit Dhimitër Falli.
Poeti ynë i madh Lasgush Poradeci do të shprehet për Teftën në këtë mënyrë: “… Tefta ishte një artiste e cila kishte vendosur të merrej me Art në kuptimin e vërtet të fjalës dhe jo ta përdorte atë thjesht si një instrument për tu ushqyer. Ajo edhe pse kishte mundësi të punonte si docente dëshironte të jetonte me frytet e artit dhe të koncerteve të saja. Në drejtim të Teftës nuk mund të them thjesht gjëra informuese, por unë jap gjithë zemrën time.” Përveç këngëve popullore dhe lirike shqiptare, Tefta futi në programet dhe në shfaqet e saja edhe ariet e muzikës lirike klasike të autorëve të njohur në nivel botëror si Wolfgang Amadeus Mozart, Gounod, Franz Schubert, Giuseppe Verdi, Donizetti, Pergolesi, Belini, Puccini, Rossini, etj.

Jeta e saj edhe pse e shkurtër ka qenë shumë aktive dhe intensive, plot me koncerte dhe shfaqje në të cilat nderonte veten dhe vendin e saj edhe në teatrot europjane. Ajo mori pjesë në vitet 1937 dhe 1938 si soprano profesioniste në Panairin Lindor (ita. Fiera dell’Est) në Bari të Italise. Në vitin 1938 me artisten Lola Aleksi Gjoka do të jetë prezente në Panairin Francez në Paris të Francës. Së bashku me një tjetër këngëtare të famshme të epokës Marie Kraja dhe me këngëtarë të mirënjohur shqiptarë të atyre viteve – si Adem Mani, Xhevat Boriçi, Kolë Vjerdha, Taip Kraja, Karlo Pali, etj – mori pjesë në Festivalin e Folklorit të mbajtur në Firence të Italise më 30 maj 1939. Në vitin 1945, interpreton me sukses rolin e Mimi-së në operën “La Boheme” nga Giacomo Puccini, pastaj rolin e Rosinës në “Berberi i Seviljes” nga Gioachino Rossini, rolin e Violetës në “La Traviata” nga Giuseppe Verdi,  rolin e Leilës në “Peshkatarët e Perlave” nga Georges Bizet, etj.  Regjistroi dy herë për shtëpinë diskografike italiane “Columbia” – gjatë viteve 1937 dhe 1942 -  disqe të cilat përmbajnë shumë këngë të shkëputura nga repertori i muzikës klasike vokale dhe 45 këngë lirike të muzikës qytetare shqiptare. Regjistrimet diskografike u shoqëruan nga orkestra e mirënjohur italiane e ‘Teatro alla Scala’ e udhëhequr nga dirigjentët Segurini, Rizza, Consiglio e Ruisi.

Tefta kishte një repertor prej rreth 90 këngësh popullore që i përkisnin të gjitha rajoneve shqiptare e rreth 36 prej tyre ishin regjistruar në disqe rreth viteve 1930, 1937 dhe 1942 në Paris dhe në Milano. Vlen të përmendet se, në një pjesë te rasteve regjistrimet janë bërë me nxitim dhe jo gjithmonë kur cilësia e zërit te sopranos ishte në formën e saj më të mirë. Megjithë mungesën e cilësisë teknike të regjistrimeve 78 gpm (rrotullim për minutë) të viteve 1930 si dhe ato të kryera në shirita rreth viteve 1940 dhe 1950, këngët e regjistruara janë dokumente të paçmuara që përmbajnë konceptin interpretues të këngëtares.
Stili i saj i këngës lirike qytetare adoptoi nga arti i kultivuar delikatesën e nevojshme për të prodhuar linja elegante melodike. Tefta Tashko Koço është vlerësuar nga kritika shqiptare dhe ndërkombëtare si një soprano lirike me një formacion të përsosur: tone të lehta dhe të gjalla, intonacione të pastra dhe të qarta, teknikë të përsosur vokale dhe performancë skenike të matur dhe të rafinuar.

Fikja e zërit te bilbilit

Tefta sëmuret rëndë e në vitin 1946 shtrohet në spital për tu kuruar kundër sëmundjes së kancerit që po e vriste dalëngadalë. Edhe pse mjeket u përpoqën të kryenin gjithçka të mundshme për ta kuruar me teknikat e kohës, nuk ishin në gjendje që ta shpëtonin nga vdekja. Ajo energji e pashtershme që e kishte karakterizuar gjatë gjithë jetës së saj tani po shkonte drejt fundit.
Rreth mesnatës së 22 dhjetorit 1947, në moshën 37 vjeçare, do të shuhet jeta e një artisteje të madhe dhe sublime të kulturës muzikore shqiptare. Ajo ishte e bukur dhe elegante, e talentuar dhe me stil te rafinuar, serioze dhe konstante në punën e saj, ambicioze dhe e disiplinuar në drejtim të përsosmërisë së saj artistike. Muzika kishte mbetur gjithmonë pjesë e jetës dhe qenies së saj. Edhe pse nuk i realizoi të gjitha ëndrrat dhe projektet që kultivoi për vite me radhe në fushën e saj profesionale, arriti të na lërë në trashëgimi krijimet voluminoze artistike që dëshmojnë për atë që dikur konsiderohej përsosmëria e këngës së kultivuar shqiptare. Ajo dhe arti i saj ishin një sinergji e konsoliduar e hijeshisë femërore dhe e kulturës shqiptare të niveleve të larta që sot më shumë se kurrë – kur arti është transformuar në një kontekst pa përmbajtje – na ofron sugjerime për reflektime të mëtejshme. Pas vdekjes i’u akordua titulli kombëtar “Artiste e Popullit” e sot në Shqipëri për nder të saj jepen çmime dhe organizohen gara e konkurse artistiko-kulturore.

Shkruajtur nga: Brunilda Ternova

Marre nga: http://archive.is/duTC3

Read More

Roli i qytetit të Korçës në shpalljen e Pavarësisë

Ishte 10 dhjetori, i vitit 1916. Lufta e Pare Boterore ose Lufta e Madhe, sic thuhej shpesh, ishte ne zhvillim e siper. Shqiperia ishte bere shesh beteje, midis forcave nderluftuese. Ushtrite italiane dhe franceze, kishin zene Shqiperine e Jugut, kurse ushtrite austro–hungareze e bullgare, Shqiperine e Mesme. Ne Korce, ishin vendosur forcat pushtuese greke. Rreziku i copetimit dhe aneksimit te Shqiperise se Jugut, nga shovinistet greke, ishte i madh. Pikerisht ne kete periudhe kaq te veshtire, forcat patriotike ngriten popullin ne kembe, per t'i dale zot vendit. Ne krahinen e Korces, vepronin cetat e Themistokli Germenjit dhe Sali Butkes. Gjithashtu patriotet, vecanerisht Themistokli Germenji, duke perfituar nga rasti i shtrirjes se ushtrise franceze ne Korce dhe ne qarkun e saj, ngriten nje komision, dhe ne emer te popullsise se krahines, u kerkuan forcave franceze, largimin e grekeve nga Korca dhe ngritjen e nje administrate shqiptare.

Keshtu, autoritetet franceze te pushtimit, u ndodhen perballe nje levizjeje te fuqishme patriotike shqiptare, qe kerkonte me cdo kusht largimin e pushtuesve greke, nga Korca. Francezet ishin te interesuar te shuanin “vatrat e zjarrit” dhe te kishin siguri e qetesi, ne prapavijat e tyre. Per kete arsye, komandanti francez i zones se Korces, koloneli Dekoen, sipas udhezimeve te komandes se Armates se Lindjes, vendosi te largonte nga Korca, venizelistet greke dhe hyri ne bisedime me udheheqesit e levizjes shqiptare.

Ishte pikerisht, 10 dhjetori 1916. Sipas njoftimeve qe jep gazeta “Adriatiku”,e cila dilte asokohe ne Korce, por jo shume e njohur, ajo dite u kthye ne nje feste te vertete. Njerezit u mblodhen ne shkollen e Shen Gjergjit, qe ne oren 9:00 te mengjesit. Aty, vjen Themistokliu dhe paria e Korces. Ndersa perpara prefektures, ushtaret franceze, veshur me uniforme festive, qendronin per nder arme. Themistokliu u rrefeu njerezve shkakun e mbledhjes: - Do te deklarohet veteqeverisja e Shqiperise, - tha ai, - prandaj, duhet te kemi vellazeri e dashuri midis nesh. Foli gjithashtu, z. Vasil Kondi.

Me tej, komisioni prej katermbedhjete vetash, shtate te krishtere dhe shtate myslimane, u nisen per ne prefekture. Ne kete komision, qe mori persiper barren e kujdesjes per vendin dhe u paraqit perpara kolonelit, benin pjese: Rafail Adhami, Kostandin Nocka, Nikolla Vangjeli, Vasil Singjeli, Vasil Kondi, Llambro Mborja, Thimi Cale, Shaqir Shabani, Tefik Rushiti, Hysen Dishnica, Emin Rakipi, Qani Dishnica, Sali Babani dhe Haki Shemshedini. Aty i priti koloneli, Dekoen dhe oficere te tjere franceze, veshur me uniforma ushtarake dhe me grada. Dr. Haki Mborja i drejtohet komandantit francez e i tregon qellimin e ardhjes se tyre. Komandanti i priti me buzeqeshje, duke thene, se duhet bere protokoll. U be protokolli.

Sipas protokollit te 10 dhjetorit, qyteti i Korces, Bilishti, Kolonja, Opari dhe Gora, formonin nje krahine “autonome”, qe do te administrohej nga shqiptaret, nen mbrojtjen e autoriteteve franceze. Krahina do te administrohej nga nje keshill administrativ, i perbere prej katermbedhjete vetash, i cili do te kishte edhe xhandarmeri per te mbajtur rregullin. Gjuha zyrtare ne kerkesa, ankesa e kontrata, do te ishte shqipja dhe flamuri i Krahines “autonome”, ai shqiptar, me nje shirit te trengjyreshit francez. Si u bene keto biseda, te cilat u perkthyen nga dr. Noke, protokolli u firmos nga te dyja palet. Pastaj, Themistokliu doli ne ballkon dhe ngriti flamurin. Ushtria franceze i rrinte per nder flamurit, kurse populli therriste me gezim : - Rrofte Shqiperia !- Dikush kendonte e dikush hidhte valle. Entuziazem, nje dite e vertete festive ! Pasketaj, nen tingujt e muzikes, ushtaret parakaluan me armet ngjeshur. Themistokliu me shoket, hyne brenda, uruan njeri - tjetrin dhe u nisen per ne katundari. Dekoeni i percolli buzagaz, deri tek porta. Ne katundari, komisioni i kerkoi Themistokliut, te marre drejtimin e policise. Ai pranoi dhe pjesemarresit e uruan. Sekretar i pergjithshem u zgjodh, Petro Harizi.

Krahina “autonome” e Korces, pati rendesi te madhe dhe ishte sukses i shenuar, i forcave patriotike shqiptare. Ajo, megjithese pati autonomi te kufizuar, arriti te siguroje mjaft te drejta per popullin, te krijoje kushte qetesie dhe zhvillimi ekonomik, si dhe te paralizoje veprimtarine shoviniste greke, ne Shqiperine e Jugut.

Duke shfletuar me tej, gazeten "Adriatiku", njihemi hap pas hapi me veprimtarine e krahines "autonome" te Korces dhe arritjet e saj. Keshilli administrativ i krahines, ne te cilin, rolin kryesor e luante Themistokli Germenji, ndonese mbante detyren e prefektit te policise, hartoi mjaft rregullore per administraten publike, per financat, arsimin, policine, gjyqet, buxhetin, etj. Kujdes iu kushtua sidomos, zhvillimit ekonomik te krahines. Masa te rendesishme u moren edhe per arsimin. Shkollat greke u mbyllen, per t'u hapur gjashtedhjete shkolla fillore shqipe, gjithashtu edhe nje shkolle e mesme. Bashke me francezet, u arrit te ngrihet nje sistem i rregullt postar, te shtypen pulla te reja, si dhe monedha te krahines "autonome".

Marredheniet e Themistokliut dhe te funksionareve te tjere, te keshillit administrativ, me forcat franceze dhe sidomos, me kolonelin Dekoen, kane qene te mira dhe pozitive. Ne nr.10 te gazetes, mesojme se, me 25 dhjetor, ne Gazino te Korces, ushtaret franceze dhane nje koncert, ku u mblodhen peseqind franga. Keto franga, u ndane per te varferite e qytetit. Kurse, me rastin e Vitit te Ri, Themistokli Germenji i dhuroi kolonelit, Dekoen, nje dyfek me cark dhe nje kobure, te lare me ar. Edhe me simbolike, ishte dhurata e grave te shoqerise “ Ylli i mengjesit. Ato kishin pergatitur per kolonelin, nje tapita te qendisur me dy patkonj te bashkuar, ne mes, flamuri shqiptar dhe ai francez, me fytyren e Skenderbeut.

Krahina “autonome” pati veprimtari edhe ne drejtime te tjera. Ne nr. 30 te gazetes, jepet lajmi, se posta po vepron. Por, meqenese markat e para te zena prej grekeve u sosen, u vendos qe te dalin marka te reja ( pulla). Dhe ato dolen. Ishin te bukura ne forme. Ne qender, shqiponja me dy krere, ne krye, fjala "Korce", ne te majte veteqeverisje, ne te djathte, 'Shqiperi dhe ne mes, vlefta e markes. Pak a shume, keto fjale ishin vene edhe ne monedhat e reja, qe u prene, njefrageshe e poshte. Ushtarit francez, i cili gdhendi klishene e monedhave, iu dhurua nje ore e florinjte.

Lajme, njoftime te ndryshme dhe urdhra te prefektit te policise, shohim edhe ne numrat e tjere te gazetes. Krahina "autonome" e Korces, u interesua dhe mori masa edhe per ruajtjen e pyjeve, per higjienen e pastertine, per cmimet, per furnizimin e popullit me drithe, e deri tek tabelat qe duhet te vinin tregtaret, ne dyqanet e tyre. Ne urdhrin Nr. 10, thuhet se, tregtaret duhet te rrezojne tabelat qe kane vene ne gjuhe te huaj dhe t'i shkruajne ato, ne gjuhen amtare. Francezet vendosen marredhenie te mira edhe me taboret e Sali Butkes dhe prijesit e tjere, te kesaj kazaje.

Por, Republika “autonome” e Korces, megjithe sukseset qe pati, nuk jetoi gjate. Qe kur u krijua, u prit ne menyre armiqesore dhe te ashper nga shovinistet greke dhe qeveria italiane. Veprimi i gjeneral Sarrait , komandant i Armates se Lindjes, kishte rene si bombe ne kancelarite e fuqive te medha, ndaj ato benin presion per shfuqizimin e protokollit te dates, 10 dhjetor. Si rezultat i ketyre presioneve, qendrimi i forcave franceze ndaj levizjes patriotike shqiptare, ne Korce dhe krahines “ autonome”, filloi te ndryshoje. Ata po ndiqnin, tashme dhe arrestonin, patriotet shqiptare. Ne keto kushte, gjenerali Sarrai, u detyrua te largonte nga Korca, kolonelin Dekoen, ne maj, te vitit 1917, megjithese e ngrinte lart veprimtarine e tij. Pas largimit te tij nga Korca, ngjarjet u zhvilluan me shpejtesi. Ne muajin nentor te ketij viti, elemente grekomane dhe bejlere te Korces , montuan fshehurazi, nje proces kunder Themistokli Germenjit, duke e akuzuar ate, per tradhti dhe agjent te austriakeve. Me shpejtesi te madhe, nje gjyq ushtarak i Armates se Lindjes, ne Selanik, e denoi ate me vdekje dhe e ekzekutoi, me 9 nentor 1917.

Pas kesaj, komanda franceze ne Korce, me 16 shkurt 1918, abrogoi protokollin e dates, 10 dhjetor, dhe krahinen e Korces, e mori drejtperdrejt nen administrimin e saj. Megjithekete, autoritetet ushtarake franceze, nuk guxuan te zhduknin te gjitha fitoret e arritura nga perpjekjet dhe lufta e patrioteve shqiptare. Ne krahine vazhdoi te ngrihej flamuri shqiptar, krahas atij francez, dhe shkollat qe u hapen, e vazhduan mesimdhenien.

Me mbarimin e Luftes se Pare Boterore, ne maj, te vitit 1920, forcat franceze u larguan nga Korca, duke marre fund keshtu edhe krahina “autonome” e Korces. Populli i kujton ata, si aleate ne ato caste te veshtira dhe krahinen “autonome”, si nje sukses te asaj periudhe, qe ndikoi drejtperdrejt, ne ruajtjen e teresise tokesore te atdheut tone, 92 vjet me pare. Ata u larguan, duke lane pas kujtimin e mire dhe varret e ushtareve franceze, ketu ne Korce, sikurse edhe liceun francez, qe edukoi per dekada te tera, brezat e rinj.                                                                                                                                                 

Pergatiti: Niko Kotherja

Read More