Gjergji Qirijazi (1865-1912)

Sikundër i vëllai, edhe Gjergji hyri shumë herët në lëvizjen patriotike të Rilindjes. Ai dha kontribut të cmuar në mbajtjen hapur e në veprim të Shkollës së Vashave në Korcë, pas vdekjes së Gjerasimit.
Gjergji u shqua në fushën publicistike, duke botuar mjaft artikuj me Kryefjalë Shqipërinë dhe të ardhmen e saj, në organe të ndryshme të shtypit shqiptar të kohës.
Gjergji ishte ndër iniciatorët në  krjimin e Klubit Kuturor Shqiptar të Manastirit me emrin “Bashkimi” më 1908.Në fillim kreu detyrën e sekretarit të këtij Klubi e më pas atë të N/Kryetarit.
Gjergji Qiriazi Luajti rol kryesor në organizimin dhe zhvillimin me sukses të Kongresit të Manastirit më 1908 dhe në Komisionin që hartoi Alfabetin e Gjuhës së shkruar Shqipe.
Ai përfaqësonte krahun e armatosur në këtë Klub së bashku me Bajo Topullin dhe shumë shpejt u krijua ceta e parë komite,e Cerciz Topullit.Daljen e parë e saj si e tillë shënohet në malësinë e Kolonjës, në Llokaf dhe në Starje të Kolonjës.
Gjergj Qiriazi dha kontribute me vlerë në hartimin e teksteve shkollore për shkollat që ishin celur e ato që do të  shtoheshin më tej.
Gjergji Qiriazi është autor i të parit tekst të fizikës në gjuhën shqipe, botuar në Bukuresht më 1899 dhe që përmbante edhe të dhënat më të fundit në këtë shkencë.

Read More

Gjerasim Qirjazi (1861-1894)

             

            Gjerasimi përfundoi shkollën fillore dhe gjimnazin grek në Manastir me rezultate të larta.
Në vitin 1882 përfundoi Kolegjin Amarikan të Samokovit në Bullgari.
Në Lëvizjen patriotike shqiptare u angazhua herët dhe për ta lehtësuar veprimtarinë e tij në dobi të atdheut, pranoi ofertën për të drejtuar Shoqërinë Biblike Angleze në Shqipëri e Maqedoni.
Më 1885 Gjerasimi hapi në Manastir një shkollë shqipe. I ndihmuar edhe nga i tij-Gjergji dhe e motra-Sevastia, përktheu copa letrare, krijoi edhe vetë të tilla, përshtati mjaft tekste mësimi, të cilat u përdorën në këtë shkollë.
Për t’u ardhur në ndihmë shkollave shqipe harton tekstin “Gramatika e gjuhës shqipe”.
Bashkë me motrat e tij,Parashqevinë dhe Sevastinë-bënë të gjitha hapat konkrete për të arsimuar edhe femrën shqiptare.Pas përgatitjeve, hapën në Korcë Shkollën Shqipe për Vashat më 1891.
Për të siguruar vazhdimësi të shkollës, ai krijoi po në Korcë shoqërinë  “Vëllazërimi”
Vdiq në moshë të re, në kulmin e energjive krijuese dhe të kontributit për Rilindjen e Shqipërisë.
Megjithëse lëngonte në shtrat,para se të vdiste, ai i la së motrës, Sevastisë, këtë amanet:
“…Mos harro që je shqiptare.Ti ke patur fatin të jesh e vetmja që morre arsim të lartë, por gratë e tjera të vëndit tënd, motrat e tua, janë të pamësuara.Është detyra jote të punosh e të mundohesh që të bëhen edhe ato të mësuara…”
Shkrimet e tij letrare e patriotike, vëllai i tij Gjergji, i botoi me titullin “Krisomathia” (1902 dhe 1907), të cilat u përdorën në shkollat shqiptare të Rilindjes dhe të pas Pavarësisë, si lëndë mësimore për edukimin.
Gjerasimi ushtroi veprimtari të gjërë arsimore e pedagogjike. Ai punoi jo vetëm si mësues, por edhe përpunoi në një farë mënyre një sistem te vet pedagogjik.

Read More

Parashqevi Dhimitër Qirjazi (1887-1971)

Parashqevi Qiriazi lindi në vitin 1887 në fshatin Peras të Kolonjës.

Parashqevia ndoqi të njëjtën rrugë, sikundër vëllezrit dhe motra e saj.Gjatë gjithë jetës së saj kreu aktivitet të gjërë dhe energjik për një atdhe të lirë e të pavaru,e vecanërisht të arsimimit të gruas shqiptare.
Parashqevi Qiriazi ndoqi studimet në “UlminsCollege”të Stambollit, të cilat i përfundoi më 1904, me rezultate të larta. U kthye në atdheun e vet me dëshirën dhe vullnetin për t’i shërbyer, posacërsht në fushën e mësuesisë. Shërbeu me devotshmëri dhe me dashuri në Shkollën e Vashave në Korcë, sikundër dhe e motra e saj,Sevastia.
Me përfundimin e studimeve të larta universitare  Parashqevi Qiriazi u kthye në Shqipëri për të punuar si mësuese në shkollën e vashave në Korçë së bashku me motrën e saj Sevastinë dhe kunatin Kristo Dako.
Më 1909 ajo botoi një abetare për shkollat fillore. Në historinë e arsimit shqiptar,ajo është e para grua që harton e boton tekste shkollore, në vitin 1909 boton tekstin “Abetare për shkollat e para”.
Më pas organizoi arsimin për të vegjël, shkolla mbrëmjeje në Shqipërinë jugore dhe ndihmoi për të vënë bazat e një sistemi bibliotekar.
Në muajin Tetor të vitit 1908 Parashqevia   mori pjesë active në Kongresin e Manastirit.
Parashqevia ndihmoi për themelimin e shoqatës “Ylli i mëngjesit” më 1909, në SHBA.
Në Shtetet e Bashkuara të Amerikës Parashqevia botoi periodikun e ilustruar “Ylli i mëngjesit” , që doli në Boston nga viti 1917 deri në vitin 1920.
Parashqevi Qiriazi morri pjesë edhe në Konferencën e Paqes në Paris më 1919 si përfaqësuese e delegacionit të bashkësisë shqiptaro-amerikane. Parashqevia ndoshta ishte ndër të vetmet gra në këtë konferencë dhe pati nje veprimtari shume të madhe me delegacionet e vendeve të tjera me të cilët komunikonte me gjuhën e tyre amëtare.
Parashqevi Qiriazi ishte një nga themelueset dhe mesueset e institutit “Kirias”.
Ne vitin 1910 ishte  drejtore e shkollës së vashave ne Korçë.
Parashqevi Qiriazi është autore e himnit të alfabetit shqip “Sot eshte dita shqipëtarë të përpiqemi…”.
Më 1915 ajo u bë drejtuese e shoqatës “Miqtë e Shqipërisë së lirë” në Amerikë.
Gjatë vitit 1926 punoi si drejtore e institutit të vashave “Kirias”.
Vepra e saj patriotike dhe si rilindëse e shquar e arsimit shqipëtar u shojt në vitin 1971. Fatkeqësisht regjimi komunist asnjëherë në vietet pas clirimit nuk e ka vlerësuar sa dhe si duhet vepren dhe figurën e saj.

Read More

Sevasti Dhimitër Qirjazi (Dako) (1871-1949)

Sevasti Qiriazi lindi në fshatin Peras të Kolonjës në vitin 1871. Më pas familja Qiriazi emigroi në Maqedoni  dhe u vendos në fshatin Magarovë dhe më pas në Tërnovo afër Manastirit.

Dhimitri, babai i dy vëllezërve dhe dy motrave Qiriazi, ishte njeri i urtë, i matur dhe i ditur. Ai bëri përpjekje për edukimin dhe arsimimin e fëmijve të vet, katër prej të cilëve, Gjergji Qiriazi, Gjerasim Qiriazi, Sevasti Qiriazi dhe Parashqevi Qiriazi, me punën dhe kontributin e tyre, i dhanë shumë vlera Rilindjes Kombëtare dhe vecanërisht Arsimit Kombëtar Shqiptar.
Në shtëpinë e tij gjëndeshin edhe mjaft libra shqip, midis tyre “Evëtori” i Veqilharxhit, ”Bleta Shqiptare” e Thimi Mitkos e shumë të tjerë, mes të cilëve edhe libra fetarë të kthyera në shqip nga Kristiforidhi. Ai bëri përpjekje për të future në shkollë mësimin e shqipes dhe në Kishë libri i Ungjillit të lexohej në shqip. Në këtë familje patriiotike dhe me këto vepra vepra u rrit dhe u edukua Sevastia, Parashqevia , Gjergji dhe Gjeraasimi.
Të katër fëmijët e tij u arsimuan në shkollat e asaj kohe ku mësimi zhvillohej greqisht dhe anglisht,  por duke qënë të edukuar e formuar në një mjedis familjar të shëndoshë patriotik, me dashurinë për atdheun e shumëvuajtur e të robëruar, ata ia kushtuan jetën e veprimtarinë e tyre cështjes kombëtare dhe arsimit shqiptar.
Gjerasim Qiriazi, vëllai i madh, i dha mundësi motërs së tij Sevastisë që të studionte në kolegjin me emër RobertCollegenë Konstantinopojë.  Ajo qe e para grua shqiptare që studioi në këtë institucion amerikan, të cilin e kreu në qershor 1891.
Pas përfundimit të studimeve, me t’u kthyer në Shqipëri bashkë me të vëllanë morrën pjesë në themelimin, ngritjen dhe organizimin e shkollës së parë të vashave në qytetin e Korçës në vitin 1891. Kjo shkollë për më shuimë se 40 vjet luajti një rol shumë të madh dhe aktiv në arsimimin dhe emancipimin e femrës shqipëtare, në kushtet e pushtimit ottoman. Sevasti Qiriazi ishte mësuese në shkollën e parë të vajzave dhe më pas mësuese në Insitutin “Kirias”.
Seavsti Qiriazi (Dako) morri pjesë aktive edhe në Kongresin e Manastirit, 1908,  në të cilin u themelua alfabeti shqipëtar me gërma latine, të cilin ne e përdorim edhe sot. Ajo në këtë periudhë u morr kryesisht edhe me përgatitjen e teksteve shkollore.
Më 1909 ajo morri pjesë në Kongresin e Elbasanit për arsimin.u zgjodh anëtare e Komisionit për shqyrtimin e teksteve shkollore, e ngritur nga shoqëria “Përparimi”.
Sevasti Qiriazi (Dako) ka botuar një gramatikë për shkollat fillore (Manastir 1912) dhe ka redaktuar një radhë tekstesh historie. Me të shoqin, publicistin, gazetarin dhe shkrimtarin Kristo Anastas Dako dhe me të motrën Parashqevi Qiriazi ajo vajti në Rumani e prej andej emigroi në Shtetet e Bashkuara, ku bashkëpunoi në botimin e revistës së përdyjavshmen “Ylli i Mëngjesit”.
Sevastia hyn fuqishëm në fushën e hartimit e botimit të teksteve shkollore,si “Gramatika elementare për shkollat fillore’, ”Shkronjëtore e gjuhës shqipe”. Pas këtyre botimeve, Sevastia përgatiti për botim serinë e teksteve shkollore të historisë – për lashtësinë,mesjetën dhe kohën e re e të sotme.
Sevasti Qiriazi ishte nje luftëtare e vendosur për arsimin kombëtar për emancipimin e vërtetë të femrës dhe të rolit të tyre në jetën shoqërore të kombit.

Read More

Kristo Anastas Dako (1876 – 1941)

Kristo Anastas Dako lindi në qytetin e Korçës në vitin 1876.
Mësimet e para i përfundoi në qytetin e Korçës dhe më pas pasi familja emigroi në Rumani, Bukuresht, ai vazhdoi dhe përfundoi mesimet në shkollën e mesme.
Studimet e larta universitare i kreu po në Bukuresht të Rumanisë për matematikë. Më vonë,  pasi emigrio në SHBA, ai  i përfundoi studimet universitare edhe për filozofi.
Kristo Dako ka aktivitet të gjërë patriotik, si brenda ashtu edhe jashtë atdheut. Ai ka qënë anëtar dhe drejtues i disa shoqatave dhe klubeve patriotike të rëndësishme të kohës si:

• Shoqata  “Shpresa”
• Shoqata  “Dituria”
• Shoqata  “Djalëria Shqiptare”
• Klubi      “Bashkimi”
• Klubi      “Vëllazeria”
• Klubi      “Dielli i Shqipërise”

Kristo Dako ka qënë pjesëmarrës në Konferencën e Paqes nëParis. Ai u shqua për kontributin e tij në mbrojtje të të drejtave të shqipëtareve dhe luftoi me përkushtim kundër copëtimit të Shqipërisë.
Kristo Dako është takuar dy herë kokë më kokë me Presidentin e SHBA, Willson. Në këto takime ai është shprehur drejtpërsëdrejti në mbrojtje të kufijve të Shqipërisë duke qënë kundër synimeve grabiqare të vendeve fqinjë. Ai ka kërkuar mbështetjen e shtetit më të fuqishëm të asaj kohe, Amerikës, dhe presidentit të saj Willson, në mbrojtje të ineresave kombetare dhe teritoriale të Shqipërisë.
Kristo Dako njihet si publiçist i shquar dhe ka botuar në revistat më prestigjoze të vendit të asaj kohe si:

• “Ylli i mëngjesit”
• “Albania”
• “Dielli”

Kristo Dako ka botuar shkrime edhe në shtypin e huaj të kohës si:

• “The Orient”
• “The Times”, etj.

Kristo Dako ka botuar disa libra të tillë si:

• “Cilët janë shqiptarët”
• “Shqipëria, çelesi i Lindjes se Afërme”
• “Shënime nga Jeta dhe vepra e N.M. tij, Zogut I, Mbret i Shqiptarëve”,
• Tekstin shkollor “Mësimet e para të Gjeometrisë elementare” etj.

Kristo Dako është një ndër themeluesit, administrator dhe mesues i Institutit Femëror te Vajzave “Kirias” (Qiriazi),  në qytetin e Korces dhe me pas në Tiranë, Kodër Kamëz. Ai ishte bashkeshorti i dhe bashkëpunëtori më i ngushtë i Sevasti Qiriazit (Dakos) dhe Parashqevi Qiriazit, në veprimtarinë e tyre fisnike të arsimimit dhe emancipimit të femrës shqipëtare.
Në vitin 1910 u caktua drejtor i Normales se Elbasanit. Kristo Dakua ka qënë edhe Ministër i arsimit në qeverinë e Mbretit  Zogut.
Për aktivitetin e tij të shquar patriotik dhe si rilindas i gjuhës dhe arsimit shqip Kristo Dako radhitet dhe zë një vend nderi ndër emrat më të shquar të patriotëve më aktivë në Evropë dhe në botë të kohës së tij, si Faik Konica, Fan Noli, Luigj Gurakuqi, etj.
Kristo Dakua dhe Sevasti Qiriazi(Dako) patën dy fëmijë Gjergjin dhe  Aleksanderin. Me shkollimin e tyre, njëri mjek dhe tjetri inxhinjer mekanik, ata ishin intelektualë të shquar të kohës. Por fatkeqësisht u tyrajtuan keq nga regjimi komunist duke i burgosur.
Veprimtaria e Kristo Dakos shuhet me vdekjen e tij në vitin 1941. Sistemi komunist, tërë veprimtarinë e Kristo Dakos, e la në harresë për 50 vjet.
Sot ka ardhur koha që vepra e Kristo Dakos të vlerësohet dhe të bëhët e ditur për të gjithë shqipëtarët dhe njëkkohësisht të ndreqet padrejtësia që ka rënduar mbi të dhe familjen Dako.

Read More