Megjithëse ka disa variante
për Historinë e Qytetit tonë, unë zgjodha Historinë e Wiki.
Të mirëpritura sugjerimet e të gjithëve me detaje të
reja për zgjerimin e mëtejshëm të Historisë së Qytetit Tonë të Dashur.
Ndonëse qyteti i Korçës është themeluar keto 5-6
shekujt e fundit, zona e Korçës është një nga vendet që është banuar me herët
ne Evropën Jug-lindore.Gërmimet kanë nxjerrë në dritë varre dhe fortifikime të
hershme ILIRE.
ANTIKITETI
Zona e Korçës e ndodhur në kufi me Mbretërinë Ilire
dhe Epirin është banuar që nga mijëvjeçari i katërt p.e.s. Epoka e Bakrit
zgjati nga mijëvjeçari i tretë deri në mijëvjeçarin e dytë p.e.s. Deri në vitin
650 p.e.s. fushëgropa e Korçës udhëhiqej nga një dinasti e Mbretërisë ilire,
ndërkohë pas vitit 650 u udhëhoq nga një dinasti Kaone. Gjatë kësaj periudhe
zona banohej më së shumti nga fise Kaone dhe Molose. Gërmimet arkeologjike
rreth qytetit të Korçës kanë zbuluar një arkivol të shekullit II e.s. i cili tregon
të gdhendur figurën e dy farkëtarëve ilirë duke punuar hekurin në kudhër.Vlen
të përmëndet Tuma e Kamenicës Fakt që tregon banimin e kësaj zone në epoken e
bakrit.
MESJETA
Krahina e Korçës ra nën sundimin e perandorit Bullgar
Boris në vitin 853. Ai formoi në këtë zonë njësinë administrative të emërtuar
“Kutmicevicë”, që në shqip do të thotë “Tokë e porsa pushtuar”. Forcat bullgare
qëndruan deri në vitin 1018.
Njoftimi më i hershëm i shkruar mbi ekzistencen e
qytetit të Korçës vjen nga kronika mbi historinë dhe gjenealogjinë e familjes
feudale shqiptare të Muzakajve, shkruar nga Gjon Muzaka me 1510. Shkruesi kur
numëron zotërimet e Andre Muzakës I, i cili arriti titullin Sebastokrator më
1280-1281 dhe u bë zot i një krahine të gjerë që shtrihej në të gjithë
Shqipërinë Qendrore deri në lumin Vjosë në jug, me kryeqendër Beratin dhe që
përfshinte ndërmjet të tjerave Myzeqenë, Tomoricën, Oparin,Devollin, Kosturin,
përmend dhe Korçën me emrin ‘Kovica’, të cilën e cilëson qytet. Nga fund i
shekullit XIII e deri në prag të pushtimit osman, zona o Korçës u bë pjesë e
Principatës së Muzakajve të cilët ishin me origjinë nga Opari.
SUNDIMI OSMAN
Në vitin 1440 osmanët pushtuan zonën e Korçës. Qyteti
modern i Korçës u formua në shekullin XV kur Iljaz Bej Mirahori[1] e zhvilloi
Korçën sipas urdhrit të Sulltan Mehmeti II. Ilazji i kishte shërbyer sulltanit
në rrethimin e Kostandinopojës në vitin 1453. Nën pushtimin osman Korça me
emrin “Göricë” ishte sanxhak i vilajetit të Manastirit.
Korça përmendet edhe gjatë luftës Veneto-turke
(1644-1669), ku tregtarët elbasanas ndiqnin rrugën e gjatë me shumë stacione
Elbasan-Korçë-Sarandë-Korfuz-Venedik. Në Korçë ata shisnin prodhime
manifakturaile dhe blinin prodhime blektoriale.
Qyteti nisi të lulëzojë pas bastisjes së Voskopojës[2]
nga osmanët në vitin 1788. Ndërmjet viteve 1769-1789 në Korçë erdhën shumë
familje Voskopojare të cilat i dhanë qytetit pak nga lavdia e Voskopojës. Në
vitin 1783 qyteti u bë pjesë e Pashallëkut të Ali Pashë Tepelenës.
Gjatë shekullit XIX dhe fillim shekullit XX Korça u bë
qendër e rëndësishme e Rilindjes Kombëtare. Kështu në vitin 1887 u hap shkolla
e parë fillore në gjuhë shqipe nga Organizata Drita, ndërsa po në Korçë, në
vitin 1891 u hap shkolla e parë për vajza nga familja Qirjazi. Në
vitin 1968 ndërtesa u kthye në Muzeun e Arsimit.